‘ਜਾਤ ਪਾਤ’ ਵੰਡ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਦਲਦਲ ਹੈ। (ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਲੇਖ)

 ‘ਜਾਤ ਪਾਤ’ ਵੰਡ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਦਲਦਲ ਹੈ।

ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖੁਸ਼ੀਪੁਰ-99141-61453

ਦਲਦਲ ਤੋਂ ਭਾਵ ਚਿੱਕੜ, ਜਿਲ੍ਹਣ, ਗਡਣ, ਧਸਣ ਹੈ। ਦਲਦਲ ਉਹ ਥਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਜਾਣੇ ਅਣਜਾਣੇ ਚਲਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉੱਥੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ’ਚ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦਾ ਭੇਦ ਭਾਵ ਵੀ ਇੱਕ ਦਲਦਲ ਹੀ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਜਾਤ ਪਾਤ ਨਾਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ’ਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ (ਬ੍ਰਹਮਣ, ਖੱਤਰੀ, ਵੈਸ, ਸੂਦਰ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੀ ਦਲਦਲ ’ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਸਚਿਆਰਾ ਜੀਵਨ ਜੀਉਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਇਕ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ:
‘‘ਏਕੁ ਪਿਤਾ, ਏਕਸ ਕੇ ਹਮ ਬਾਰਿਕ; ਤੂ ਮੇਰਾ ਗੁਰ ਹਾਈ ॥’’ (ਮ: ੫/੬੧੧)

ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਵੱਜੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜੋ (ਮਰਾਸੀ, ਮੁਸਲਮਾਨ) ਜਾਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦਲਦਲ ’ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਲੰਗਰ ਪ੍ਰਥਾ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਤੋਂ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੁੰਦੀ। ਨਗਰਾਂ ’ਚ ਸਰੋਵਰ ਤੇ ਖੂਹ ਬਣਵਾਏ ਗਏ ਤਾਂ ਜੋ ਹਰ ਵਰਗ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਦਵਾਖ਼ਾਨੇ ਵੀ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ।

ਸੰਨ 1699 ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ (ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ) ਸਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 5 ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੀਸ ਭੇਟ ਕੀਤੇ, ਉਹ ਵੀ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਨ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਲਦਲ ਦੀ ਬਜਾਇ ਵਿਚਾਰਕ ਨਿਰਲੇਪਤਾ ਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਮਹੱਤਤਾ ਦਿੱਤੀ।

ਜਾਤ ਪਾਤ ਰੂਪ ਦਲਦਲ ਦਾ ਸਰੋਤ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਬਨਾਰਸ ਨਗਰੀ ’ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ’ਚ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੇ ਖੰਡਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕਬੀਲੇ ’ਚ ਤਾਂ ਜੋ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
‘‘ਕਹੁ ਕਬੀਰ ! ਜੋ ਬ੍ਰਹਮੁ ਬੀਚਾਰੈ ॥ 
ਸੋ ਬ੍ਰਾਹਮਣੁ, ਕਹੀਅਤੁ ਹੈ ਹਮਾਰੈ ॥’’ 
(ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੨੪) 

ਇਹ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਹੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਕਰਦੇ ਹਨ:
‘‘ਜਾਤਿ ਕਾ ਗਰਬੁ; ਨ ਕਰੀਅਹੁ ਕੋਈ ॥ 
ਬ੍ਰਹਮੁ ਬਿੰਦੇ; ਸੋ ਬ੍ਰਾਹਮਣੁ ਹੋਈ ॥’’ 
(ਮ: ੩/੧੧੨੭)

ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਸਮੇਂ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦਿਆਂ 35 ਮਹਾਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ’ਚ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਧਰਮਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਕੀਤਾ

‘‘ਸਭੇ ਸਾਝੀਵਾਲ ਸਦਾਇਨਿ;
ਤੂੰ ਕਿਸੈ ਨ ਦਿਸਹਿ ਬਾਹਰਾ ਜੀਉ ॥’’ 
(ਮ: ੫/੯੭)

ਇਹੀ ਵਚਨ ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਤੇ ਜਾਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹੋ ਨਿਬੜੇ

‘‘ਖਤ੍ਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੂਦ ਵੈਸ;
ਉਪਦੇਸੁ ਚਹੁ ਵਰਨਾ ਕਉ ਸਾਝਾ ॥’’
(ਮ: ੫/੭੪੭)

ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੇ ਇਸ ਜਾਤ ਪਾਤ ਬੁਰਿਆਈ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਸਮਾਜਿਕ ਦਲਦਲ ਹੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਜੋ ਰੱਬੀ ਦਰਗਾਹ ਜਾਂ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਕੋਈ ਅਹਿਮਤੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ

‘‘ਅਗੈ ਜਾਤਿ ਨ ਜੋਰੁ ਹੈ;
ਅਗੈ ਜੀਉ ਨਵੇ ॥’’ 
(ਮ: ੧/੪੬੯)

ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਜੋਕਾ ਸਮਾਂ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਜਿਸ ਦਲਦਲ ਬਾਰੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਸੀਂ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤੇ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ। ਸਾਡੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵੀ ਜਾਤ ਪਾਤ ਆਧਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਜਾਤ ਪਾਤ ਆਧਾਰਿਤ ਹੀ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਦਲਦਲ ਬਾਰੇ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੰਗਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੇ ਵਰਤਾਉਣ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਜਾਤ ਪਾਤ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਈ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਜਿਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਨਾਸ ਕਰ ਕੇ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜ ਲਈ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨੀ ਸੀ ਉਹੀ ਸੋਚ ਦਲਦਲ ’ਚ ਫਸੀ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ’ਚ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਮਿਸਲਾਂ ਸਮੇਂ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਸਿੱਖੀ ਅੱਜ ਟਕਸਾਲਾਂ, ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ’ਚ ਵੰਡੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਆਏ ਦਿਨ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਸਿੱਖ ਅਖਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਫ਼ਕਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਜਦ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਮੰਨਦਿਆਂ

‘‘ਅਵਲਿ ਅਲਹ ਨੂਰੁ ਉਪਾਇਆ;
ਕੁਦਰਤਿ ਕੇ ਸਭ ਬੰਦੇ ॥’’
(ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੩੪੯)

ਵਚਨ ਆਪ ਸੁਣ ਕੇ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਦਲਦਲ ਰੂਪ ਨਫ਼ਰਤ ’ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ

‘‘ਇਹ ਲੋਕ ਸੁਖੀਏ, ਪਰਲੋਕ ਸੁਹੇਲੇ ॥’’
(ਮ: ੫/੨੯)

ਵਚਨਾਂ ਦੇ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣਾਂਗੇ।

ਸੋ, ਦਲਦਲ ’ਚ ਫਸੇ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੀ ਕੱਢ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਨਿਰਮਲ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ, ਨਾ ਕਿ ਆਪਣੀ ਮਤ ਨੂੰ ਹੀ ਗੁਰਮਤ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਏ।

ਸਰੋਤ
https://gurparsad.com/caste-partition-is-a-social-swamp-too/

Read More

ਸੰਗਤ ਸਿੱਖੀ ਵਿਚਾਰ ਲੇਖ

.

ਸੰਗਤ ਸੰਗਤ ਇੱਕ ਆਮ ਨਾਂਵ ਹੈ; ਇਸ ਪਦ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ: ਇਕੋ ਮਕਸਦ ਲਈ ਮਿਲ ਕੇ ਬੈਠੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ, ਸਭਾ, ਸਾਥ, ਮੇਲ, ਮਜਲਿਸ, ਸੁਹਬਤ, ਜਮਾਇਤ, ਕੰਪਨੀ (company), ਕੌਂਗਰਿਗੇਸ਼ਨ (congregation)…ਆਦਿ। ਸੰਗਤ ਨੇਕ ਤੇ ਭਲੇ ਮਾਨਸਾਂ ਦੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬੁਰੇ, ਦੁਸ਼ਟ ਤੇ ਨੀਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ। ਸੰਗਤ ਪਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਆਮ ਤੌਰ `ਤੇ, ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤ ਦੇ ਅਰਥ ਭਾਵ ਹਨ: ਇਸ਼ਟਦੇਵ ਦੀ ਪੂਜਾ-ਭਗਤੀ ਲਈ ਜੁੜ ਬੈਠੇ ਸ਼੍ਰੱਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠ। ਗੁਰੂ (ਗ੍ਰੰਥ) ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਸ਼ਟ ਅਦੁੱਤੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ (ੴ) ਹੈ। ਸੋ, ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਸਿੱਧਾਂਤਕ ਪਦ ਸੰਗਤ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ: ਗਿਆਨ-ਗੁਰੂ (ਗ੍ਰੰਥ) ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਸ਼ਾਂਤ ਚਿੱਤ ਸਿੱਖਾਂ/ਸੇਵਕਾਂ ਦਾ ਉਹ ਇਕੱਠ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਸਤਿਨਾਮ ਸਿਰਜਨਹਾਰ ਦੇ ਦੈਵੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ/ਮਥਨ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਤੁਕਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸੰਗਤ ਦੀ ਉਕਤ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ: ਸੰਤ ਸਭਾ ਗੁਣ ਗਿਆਨੁ ਬੀਚਾਰੁ॥ ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਅ: ਮ: ੧ ਸਤਸੰਗਤਿ ਕੈਸੀ ਜਾਣੀਐ ਜਿਥੈ ਏਕੋ ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੀਐ॥ ਏਕੋ ਨਾਮੁ ਹੁਕਮੁ ਹੈ ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰਿ ਦੀਆ ਬੁਝਾਇ ਜੀਉ॥ ਸਿਰੀ ਰਾਗੁ ਮ: ੧ ਤਿਤੁ ਜਾਇ ਬਹਹੁ ਸਤਸੰਗਤੀ ਜਿਥੈ ਹਰਿ ਕਾ ਹਰਿਨਾਮੁ ਬਿਲੋਈਐ॥ ਵਡਹੰਸ ਮ: ੪ (ਜਿਥੈ ਹਰਿ ਕਾ ਹਰਿਨਾਮ ਬਿਲੋਈਐ: ਜਿੱਥੇ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦੈਵੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਮਥਨ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਲੋਣਾ: ਰਿੜਕਣਾ, ਮਥਨ ਕਰਨਾ।) ਸਤਸੰਗਤਿ ਸਾਈ ਹਰਿ ਤੇਰੀ ਜਿਤੁ ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਹਰਿ ਸੁਨਣੇ॥ ਜਿਨ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸੁਣਿਆ ਮਨੁ ਭੀਨਾ ਤਿਨ ਹਮ ਸ੍ਰੇਵਹ ਨਿਤ ਚਰਣੇ॥ ਭੈਰਉ ਮ: ੪ ਹਰਿ ਗੁਣ ਪੜੀਐ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗੁਣੀਐ॥ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮ ਕਥਾ ਨਿਤ ਸੁਣੀਐ॥ ਮਿਲਿ ਸਤਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਏ ਜਗੁ ਭਉਜਲੁ ਦੁਤਰੁ ਤਰੀਐ ਜੀਉ॥ ਮਾਝ ਮ: ੪ ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਹਿ ਹਰਿ ਉਸਤਤਿ ਹੈ ਸੰਗਿ ਸਾਧੂ ਮਿਲੇ ਪਿਆਰਿਆ॥ ਗਉੜੀ ਮ: ੪ ਮਨੁੱਖਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਖੇਤ੍ਰ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਸੰਗਤਸਿਰਜਨਹਾਰ ਦੇ ਸੱਚੇ ਸੇਵਕਾਂ ਜਾਂ ਨੇਕ ਤੇ ਭਲੇ ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਕਤਾਂ ਜਾਂ ਬੁਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ! ਇਸ ਭੇਦ ਦੇ ਭਰਮ-ਭੁਲੇਖੇ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੱਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਭਗਤਾਂ ਤੇ ਭਲੇ ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਊਤਮ ਸੰਗਤ ਜਾਂ ਸਚੀ ਸੰਗਤ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ: ਊਤਮ ਸੰਗਤਿ ਊਤਮੁ ਹੋਵੈ॥ ਗੁਣ ਕਉ ਧਾਵੈ ਅਵਗੁਣ ਧੋਵੈ॥ ਆਸਾ ਮ: ੧ ਸਚੀ ਸੰਗਤਿ ਬੈਸਣਾ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਮਨੁ ਧਰਿ॥ ਸਿਰੀ ਰਾਗੁ ਮ: ੩ ਸਚੀ ਸੰਗਤਿ ਸਚਿ ਮਿਲੈ ਸਚੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰੁ॥ ਵਡਹੰਸ ਮ: ੪ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਚੀ ਸੰਗਤਿ ਦੇ ਕਈ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੁਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ: ਸਿਖ ਸੰਗਤਿ: ਸਿਖ ਸੰਗਤਿ ਕਰਮ ਮਿਲਾਇ॥ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਭੂਲੋ ਆਵੈ ਜਾਏ॥ …ਆਸਾ ਮ: ੧ ਸਿਖ ਸਭਾ: ਸਿਖ ਸਭਾ ਦੀਖਿਆ ਕਾ ਭਾਉ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੁਣਨਾ ਸਾਚਾ ਨਾਉ॥ ਨਾਨਕ ਆਖਣੁ ਵੇਰਾ ਵੇਰ॥ ਇਤੁ ਰੰਗਿ ਨਾਚਹੁ ਰਖਿ ਰਖਿ ਪੈਰ॥ ਆਸਾ ਮ: ੧ (ਸਿੱਖ: ਸ਼ਿਸ਼, ਆਤਮ-ਗਿਆਨ ਦਾ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀ)। ਸਤ ਸੰਗਤ: ਸਤ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਰਹੀਐ ਮਾਧਉ ਜੈਸੇ ਮਧੁਮ ਮਖੀਰਾ॥ ਆਸਾ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਸਤਸੰਗਤ ਸਤਗੁਰੁ ਪਾਈਐ ਅਹਿਨਿਸਿ ਸਬਦਿ ਸਲਾਹਿ॥ ਸਿਰੀ ਰਾਗੁ ਮ: ੧ (ਸਤ: ਪ੍ਰਭੂ-ਪਰਮਾਤਮਾ)। ਸੰਤਸੰਗ: ਸੰਤ ਸੰਗਿ ਅੰਤਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਡੀਠਾ॥ ਨਾਮੁ ਪ੍ਰਭੂ ਕਾ ਲਾਗਾ ਮੀਠਾ॥ ਮ: ੫ ਸੰਤਸੰਗ ਜਿਹ ਰਿਦ ਬਸਿਓ ਨਾਨਕ ਤੇ ਨ ਭ੍ਰਮੇ॥ ਗਉੜੀ ਮ: ੫ ਸੰਤ ਸਭਾ: ਥਾਨੁ ਸੁਹਾਵਾ ਪਵਿਤੁ ਹੈ ਜਿਥੈ ਸੰਤ ਸਭਾ॥ ਮ: ੫ ਸੰਤ ਮੰਡਲ/ਮੰਡਲੀ: …ਸੰਤ ਮੰਡਲ ਮਹਿ ਨਿਰਮਲ ਕਥਾ॥ ਭੈਰਉ ਮ: ੫…… (ਸੰਤ: ਸ਼ਾਂਤ ਚਿੱਤ, ਸੰਜਮੀ, ਇੰਦ੍ਰੀਆਤਮਕ ਸੰਜਮ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਨ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ)। ਸਾਧ ਸੰਗ: ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਭਿ ਸਾਧਸੰਗ ਮੇਲੀ ਜਾ ਫਿਰਿ ਦੇਖਾ ਤਾ ਮੇਰਾ ਅਲਹੁ ਬੇਲੀ॥ ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ ਸਾਧ ਸਮਾਗਮ: ਹਰਿ ਜਨ ਰਾਮ ਰਾਮ ਰਾਮ ਧਿਆਂਏ॥ ਏਕ ਪਲਕ ਸੁਖ ਸਾਧ ਸਮਾਗਮ ਕੋਟਿ ਬੈਕੁੰਠਹ ਪਾਂਏ॥ ਸਾਰਗ ਮ: ੫ ਸਾਧੂ ਸੰਗਮ: ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਗੁਣ ਅਗਮ ਬੀਚਾਰ॥ ਸਾਧੂ ਸੰਗਮਿ ਹੈ ਨਿਸਤਾਰ॥ ਗਉੜੀ ਮ: ੫ ਸਾਧ ਸੰਗਾਨੀ: ਨੀਕੀ ਸਾਧ ਸੰਗਾਨੀ॥ … ਆਸਾ ਮ: ੫ (ਨੀਕੀ: ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ, ਭਲੀ, ਚੰਗੀ, ਉੱਤਮ। ਸਾਧ: ਉੱਤਮ ਮਨੁੱਖ ਜਿਸ ਦਾ ਮਨ ਅਤੇ ਇੰਦ੍ਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ/ਕਾਬੂ ਹੈ)। ਸਰੋਵਰ: ਰਾਮ ਦਾਸ ਸਰੋਵਰਿ ਨਾਤੇ॥ ਸਭਿ ਉਤਰੇ ਪਾਪ ਕਮਾਤੇ॥ ਨਿਰਮਲ ਹੋਏ ਕਰਿ ਇਸਨਾਨਾ॥ ਗੁਰਿ ਪੂਰੇ ਕੀਨੇ ਦਾਨਾ॥ … ਸਾਧਸੰਗਿ ਮਲੁ ਲਾਥੀ॥ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਭਇਓ ਸਾਥੀ॥ ਸੋਰਠਿ ਮ: ੫ {ਰਾਮ ਦਾਸ ਸਰੋਵਰ: ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਭਗਤਾਂ (ਰਾਮ ਦੇ ਦਾਸਾਂ) ਦਾ ਇਕੱਠ (ਸਰੋਵਰ) ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾਮ-ਜਲ ਨਾਲ ਇਸਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਨ/ਆਤਮਾ ਉੱਤੋਂ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਲੱਥ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।} ਭਗਵਤ ਭੀਰਿ: ਭਗਵਤ ਭੀਰਿ ਸਕਤਿ ਸਿਮਰਨ ਕੀ ਕਟੀ ਕਾਲ ਭੈ ਫਾਸੀ॥ ਭੈਰਉ ਕਬੀਰ ਜੀਉ (ਭਗਵਤ: ਪ੍ਰਭੂ, ਭਗਵਾਨ। ਭੀਰਿ: ਇਕੱਠ, ਸੰਗਤ। ਭਗਵਤ ਭੀਰਿ: ਸਤ ਸੰਗਤ।) ਚਟਸਾਲ: ਸਤ ਸੰਗਤਿ ਸਤਿਗੁਰ ਚਟਸਾਲ ਹੈ ਜਿਤੁ ਹਰਿ ਗੁਣ ਸਿਖਾ॥ ਕਾਨੜਾ ਮ: ੪ {ਚਟਸਾਲ: ਉਹ ਸਥਾਨ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਗਿਆਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। (ਚਟ: ਚੇਲਾ-ਚਾਟੜਾ, ਸ਼ਿਸ਼/ਸਿੱਖ, ਸਿੱਖਿਆਰਥੀ।)} ਧਰਮਸਾਲ: ਮੈ ਬਧੀ ਸਚੁ ਧਰਮਸਾਲ ਹੈ॥ ਗੁਰਸਿਖ ਲਹਦਾ ਭਾਲਿ ਕੈ॥ …ਸ੍ਰੀ ਰਾਗੁ ਮ: ੫ ਆਮ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਹਰਿਜਨਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ, ਸਤਿਪੁਰਖਾਂ ਦਾ ਸਾਥ, ਬੋਧ ਸਤਸੰਗ ਤੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਸੰਗਤ ਆਦਿ ਕਈ ਸ਼ਬਦ-ਜੁਟਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਚੁਕਿਆ ਹੈ, ਧਾਰਮਿਕ ਖੇਤ੍ਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੰਗਤ ਸਾਕਤਾਂ ਜਾਂ ਬੁਰੇ, ਝੂਠੇ, ਮੱਕਾਰ ਤੇ ਦੰਭੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਾਕਤਾਂ ਜਾਂ ਖੋਟੇ/ਬੁਰੇ/ਨੀਚ/ਦੁਸ਼ਟ/ਮੱਕਾਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਸਾਕਤ ਸੰਗ, ਦੁਸਟ ਸਭਾ, ਦੁਸਟੀ ਸਭਾ, ਦੁਸਟ ਚਉਕੜੀ ਆਦਿ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਕਬੀਰ ਸੰਗਤਿ ਕਰੀਐ ਸਾਧ ਕੀ ਅੰਤਿ ਕਰੈ ਨਿਰਬਾਹੁ॥ ਸਾਕਤ ਸੰਗੁ ਨ ਕੀਜੀਐ ਜਾ ਤੇ ਹੋਇ ਬਿਨਾਹੁ॥ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੁਸਟ ਸਭਾ ਮਿਲਿ ਮੰਤਰ ਉਪਾਇਆ ਕਰਸਹ ਅਉਧ ਘਨੇਰੀ॥ ਗਿਰਿ ਤਰ ਜਲ ਜੁਆਲਾ ਭੈ ਰਾਖਿਓ ਰਾਜਾ ਰਾਮਿ ਮਾਇਆ ਫੇਰੀ॥ ਭੈਰਉ ਨਾਮ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਸਟੀ ਸਭਾ ਵਿਗੁਚੀਐ ਬਿਖੁ ਵਾਤੀ ਜੀਵਣ ਬਾਦਿ॥ ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮ: ੧ ਦੁਸਟ ਚਉਕੜੀ ਸਦਾ ਕੂੜੁ ਕਮਾਵਹਿ ਨ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰੇ॥ ਸੋਰਠਿ ਮ: ੩ …ਦੁਸਟ ਸਭਾ ਮਹਿ ਮੰਤ੍ਰ ਪਕਾਇਆ॥ ਭੈਰਉ ਮ: ੩ ਆਮ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਨੀਚ ਦੁਰਜਨਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਕੁਸੰਗਤ, ਝੂਠੀ ਸੰਗਤ, ਦੁਸ਼ਟ-ਮੰਡਲੀ, ਚੰਡਾਲ-ਚੌਕੜੀ, (congregation of the wicked or company of ruffians), ਮਾਫ਼ੀਆ (mafia: ਗੁਪਤ ਗੁੰਡਾ-ਗਰੁਪ) ……ਆਦਿ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (ruffian: ਅਧਰਮੀ, ਗੁੰਡਾ, ਬਦਮਾਸ਼, ਖ਼ੂਨ-ਖ਼ਰਾਬਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ…ਆਦਿ।) ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ-ਮਨੋਰਥ ਹੈ: ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ। ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਵਾਸਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਨਾਮ ਦੀ ਲਗਨ ਵਾਸਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਤਿ ਸ਼੍ਰੱਧਾ/ਵਿਸ਼ਵਾਸ/ਯਕੀਨ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਸਤਿਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਇਕਾਗਰ ਚਿੱਤ ਬੈਠ ਕੇ ਨਾਮ-ਚਰਚਾ ਕਰਨ/ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਰੁਚੀ ਸੰਸਾਰਕ ਝਮੇਲਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹਟ ਕੇ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨ ਰੱਬ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਤਿਸੰਗੀ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਤਿ ਪ੍ਰੀਤ/ ਸ਼੍ਰੱਧਾ/ਵਿਸ਼ਵਾਸ/ਯਕੀਨ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੁ-ਹੁਕਮ ਹੈ: ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਬਿਨਾ ਭਾਉ ਨਹੀ ਊਪਜੈ ਭਾਵ ਬਿਨੁ ਭਗਤਿ ਨਹੀ ਹੋਇ ਤੇਰੀ॥ …ਧਨਾਰਸੀ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ (ਭਾਉ: ਸ਼੍ਰੱਧਾ, ਯਕੀਨ, ਭਰੋਸਾ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ।) ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਉਪਜੈ ਬਿਸਾਸ॥ ਬਾਹਰਿ ਭੀਤਰਿ ਸਦਾ ਪ੍ਰਗਾਸ॥ ਗਉੜੀ ਕਬੀਰ ਜੀ (ਬਿਸਾਸ: ਸ਼੍ਰੱਧਾ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ।) ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ, ਤ੍ਰੈਗੁਣੀ ਮਾਇਆ ਦਾ ਘਾਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਭਾਰੂ ਹੈ। ਦੁਰਲੱਭ ਮਾਨਸ ਜਨਮ ਦਾ ਇਹੀ ਮਕਸਦ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਮੋਹਨੀ ਮਾਇਆ ਦੇ ਭਿਅੰਕਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਤੁਰੀਆਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇ। ਮਾਇਆ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਤੇ ਪਰਮ ਪਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੁ-ਫ਼ਰਮਾਨ ਹੈ: ਤ੍ਰੈਗੁਣ ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਪਸਾਰਾ ਸਭ ਵਰਤੈ ਆਕਾਰੀ॥ ਤੁਰੀਆ ਗੁਣੁ ਸਤਸੰਗਤਿ ਪਾਈਐ ਨਦਰੀ ਪਾਰਿ ਉਤਾਰੀ॥ ਸੋਰਠਿ ਮ: ੩ (ਤ੍ਰੈਗੁਣ ਮਾਇਆ: ਮਾਇਆ ਦੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣ: ਰਜੋ ਗੁਣ, ਤਮੋ ਗੁਣ ਅਤੇ ਸਤੋ ਗੁਣ। ਤੁਰੀਆ ਗੁਣ: ਤੁਰੀਆਵਸਥਾ, ਆਤਮਾ ਦੀ ਮਾਇਆ ਦੇ ਤ੍ਰੈਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਉਚੇਰੀ ਨਿਰਲੇਪਤਾ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ, ਪਰਮ ਪਦ, ਸਚ ਖੰਡ।) ਨਿਰਮਲ ਮਨ ਨਾਲ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਕਰਕੇ ਆਤਮਿਕ ਉੱਨਤੀ ਦੇ ਰਾਹ ਚੱਲਣਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੂਲ ਮਨੋਰਥ ਹੈ। ਮਨ ਦੀ ਨਿਰਮਲਤਾ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਉੱਚਤਾ ਲਈ ਯੋਗ ਅਗਵਾਈ, ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਪਵਿਤ੍ਰ, ਸ਼ਾਂਤਮਈ, ਸੁਖਾਵੇਂ ਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਲੋੜੀਂਦੀ ਅਗਵਾਈ, ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਤੇ ਸੁਖਾਵਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ:- ਖੋਜਤ ਖੋਜਤ ਸੁਨੀ ਇਹ ਸੋਇ॥ ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਬਿਨੁ ਤਰਿਓ ਨ ਕੋਇ॥ ਆਸਾ ਮ: ੫ ਸੰਤ ਚੀ ਸੰਗਤਿ ਸੰਤ ਕਥਾ ਰਸੁ॥ ਸੰਤ ਪ੍ਰੇਮੁ ਮਾਝੈ ਦੀਜੈ ਦੇਵਾ ਦੇਵ॥ ਰਾਗੁ ਆਸਾ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਜਿਨ ਹਰਿਜਨ ਸਤਿਗੁਰ ਸੰਗਿਤ ਪਾਈ ਤਿਨੑ ਧੁਰਿ ਮਸਤਕਿ ਲਿਖਿਆ ਲਿਖਾਸਿ॥ ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਸਤਿਸੰਗਤਿ ਜਿਤੁ ਹਰਿਰਸੁ ਪਾਇਆ ਮਿਲਿ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਪਰਗਾਸਿ॥ ਰਾਗੁ ਗੂਜਰੀ ਮ: ੪ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਮਜਨੁ ਕੀਆ ਸਤ ਸੰਗਤਿ ਪਗ ਨਾਏ ਧੂਰਿ॥ … ਹੋਹੁ ਦਇਆਲ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਿ ਹਰਿ ਜੀ ਮਾਗਉ ਸਤ ਸੰਗਤਿ ਪਗ ਧੂਰਿ॥ ਸਾਰਗ ਮ: ੫ ਜਿਹੜੇ ਮਨਮੁੱਖ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਧਿੱਕਾਰਯੋਗ ਹੈ:- ਜੋ ਸਤਿਗੁਰ ਸਰਣਿ ਸੰਗਤਿ ਨਹੀ ਆਏ ਧ੍ਰਿਗੁ ਜੀਵੇ ਧ੍ਰਿਗੁ ਜੀਵਾਸਿ॥ ਗੂਜਰੀ ਮ: ੪ ਮਨ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਸੂਖਮ, ਜੀਵਨਮਈ (vital), ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰੰਤੂ ਚੰਚਲ ਅੰਗ ਹੈ। ਚੰਚਲ ਮਨ ਮਾਇਆ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਵਿਕਾਰ-ਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਕੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ/ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਿਕਾਰ-ਗ੍ਰਸਤ ਰੋਗੀ ਮਨ ਨਿਰੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਉੱਤੋਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੁ-ਫ਼ਰਮਾਨ ਹਨ: ਗੁਰ ਸੰਤ ਸਭਾ ਦੁਖੁ ਮਿਟੈ ਰੋਗੁ॥ ਜਨ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਵਰੁ ਸਹਜ ਜੋਗੁ॥ ਬਸੰਤ ਮ: ੧ ਲਖ ਸਿਆਣਪ ਜੇ ਕਰੀ ਲਖ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਮਿਲਾਪੁ॥ ਬਿਨੁ ਸੰਗਤਿ ਸਾਧ ਨ ਧ੍ਰਾਪੀਆ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਦੂਖ ਸੰਤਾਪ॥ ਸਿਰੀ ਰਾਗੁ ਮ: ੧ ਵਡਭਾਗੀ ਹਰਿ ਸੰਗਤਿ ਪਾਵਹਿ॥ ਭਾਗਹੀਨ ਭਰਮਿ ਚੋਟਾ ਖਾਵਹਿ॥ ਬਿਨੁ ਭਾਗਾ ਸਤਸੰਗੁ ਨ ਲਭੈ ਬਿਨੁ ਸੰਗਤਿ ਮੈਲੁ ਭਰੀਜੈ ਜੀਉ॥ ਮਾਝ ਮ: ੪ ਚਾਰੇ ਜੁਗ ਮੈ ਸੋਧਿਆ ਵਿਣੁ ਸੰਗਤਿ ਅਹੰਕਾਰੁ ਨ ਭਗੈ॥ ਹਉਮੈ ਮੂਲਿ ਨ ਛੁਟਈ ਵਿਣੁ ਸਾਧੂ ਸਤਸੰਗੈ॥ …ਮਾਰੂ ਮ: ੫ ਸਤਿਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਸੁਹਬਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਇਆ-ਮੋਹ ਕਾਰਣ ਭਟਕੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਸ਼ੁੱਧ ਤੇ ਸਬਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਤਪੁਰਖਾਂ ਦਾ ਸੱਚਾ/ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ/ਉੱਤਮ ਸਾਥ ਮਨ ਨੂੰ ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਹੰਕਾਰ ਤੇ ਈਰਖਾ-ਨਿੰਦਾ, ਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ, ਦਵੈਸ਼ ਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਅਮਾਨਵੀ, ਅਨੈਤਿਕ ਤੇ ਵਿਕਾਰੀ ਰੁਚੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਰੁਚੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਏ ਮਨ ਦਾ ਝੁਕਾਓ ਸਦਗੁਣਾਂ (ਸਤ, ਸੰਤੋਖ, ਦਯਾ, ਧਰਮ, ਧੀਰਜ ਤੇ ਨਮਰਤਾ ਹਲੀਮੀ ਆਦਿ) ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਵੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਮਾਨਵ-ਹਿਤਾਂ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਮਨ ਸਹਜ, ਸੰਤੋਖ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦਗੁਣਾਂ ਸਦਕਾ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਰੁਚੀਆਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਸਵੈਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਜਾਂ ਸਵਾਰਥੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਮ, ਭਰਾਤ੍ਰੀਭਾਵ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਤੇ ਪਰਮਾਰਥ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਿਸਰਿ ਗਈ ਸਭ ਤਾਤਿ ਪਰਾਈ॥ ਜਬ ਤੇ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਮੋਹਿ ਪਾਈ॥ ਨਾ ਕੋ ਬੈਰੀ ਨਹੀ ਬਿਗਾਨਾ ਸਗਲ ਸੰਗਿ ਹਮ ਕਉ ਬਨਿ ਆਈ॥ ੧॥ ਕਾਨੜਾ ਮ: ੫ ਰੋਗ ਸੋਗ ਦੂਖ ਤਿਸੁ ਨਾਹੀ॥ ਸਾਧਸੰਗਿ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨੁ ਗਾਹੀ॥ ਮਾਰੂ ਮ: ੫ ਸੰਤ ਸਭਾ ਗੁਰੁ ਪਾਈਐ ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥੁ ਧੇਣੁ॥ ਸਿਰੀ ਰਾਗੁ ਮ: ੧ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸਹਿ ਮਿਲਿ ਸੰਗਤਿ ਗੁਣ ਪਰਗਾਸਿ॥ ਰਾਗੁ ਗੂਜਰੀ ਮ: ੪ ਰੋਗ ਸੋਗ ਦੂਖ ਤਿਸੁ ਨਾਹੀ॥ ਸਾਧਸੰਗਿ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨੁ ਗਾਹੀ॥ ਮਾਰੂ ਮ: ੫ ਕੋਟਿ ਕਰਮ ਕਰਿ ਦੇਹ ਨ ਸੋਧਾ॥ ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਮਹਿ ਮਨੁ ਪਰਬੋਧਾ॥ ਕਾਨੜਾ ਮ: ੫ ਮੇਰੇ ਮਾਧਉ ਜੀ ਸਤਿਸੰਗਤਿ ਮਿਲੇ ਸੁ ਤਰਿਆ॥ ਗੂਜਰੀ ਮ: ੫ ਈਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਤਿ ਸੱਚੀ ਸ਼੍ਰੱਧਾ ਤੇ ਆਤਮ-ਗਿਆਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਿਬੇਕ ਹੈ; ਅਤੇ ਬਿਬੇਕ ਬੁੱਧ ਸਤ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਤਿ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਬਿਬੇਕ ਬੁਧਿ ਹੋਈ॥ ਪਾਰਸੁ ਪਰਸਿ ਲੋਹਾ ਕੰਚਨੁ ਸੋਈ॥ ਆਸਾ ਕਬੀਰ ਜੀ ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਬੁਧਿ ਬਿਬੇਕ॥ ਆਸਾ ਮ: ੫ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਤੋਂ ਪੁਜਾਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਮਿਥਿਆ ਸਵਰਗ ਦੇ ਲਾਰੇ ਲਾ ਕੇ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਾਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕਾਲਪਨਿਕ ਸਵਰਗ ਦੇ ਥੋਥੇ ਖ਼ਿਆਲ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਿਆਂ ਸਵਰਗ ਪਿੱਛੇ ਭਟਕਦੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਇਹ ਦ੍ਰਿੜਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕਰਤੱਵ ਕਾਲਪਨਿਕ ਸਵਰਗ ਦੀ ਭਾਲ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਪੁਨਰ ਮਿਲਨ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਰਲੱਭ ਪੁਨਰ ਮਿਲਨ ਸਤਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਜਦ ਤੀਕ ਮਨੁੱਖ ਖ਼ਿਆਲੀ ਸਵਰਗ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਰਹੇ ਗਾ ਤਦ ਤਕ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ:- ਜਬ ਲਗੁ ਮਨਿ ਬੈਕੁੰਠ ਕੀ ਆਸ॥ ਤਬ ਲਗੁ ਹੋਇ ਨਹੀ ਚਰਨ ਨਿਵਾਸੁ॥ ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਇਹ ਕਹੀਐ ਕਾਹਿ॥ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਬੈਕੁੰਠੇ ਆਹਿ॥ ਗਉੜੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਅਬ ਕਹੀਐ ਕਾਹਿ॥ ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਬੈਕੁਠੈ ਆਹਿ॥ ਭੈਰਉ ਕਬੀਰ ਜੀ ਮਿਲਿ ਸਤਸੰਗਤਿ ਖੋਜੁ ਦਸਾਈ ਵਿਚਿ ਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਵਸੈ ਜੀਉ॥ ਮਾਝ ਮ: ੪ …ਤਹਾ ਬੈਕੁੰਠੁ ਜਹ ਕੀਰਤਨੁ ਤੇਰਾ ਤੂੰ ਆਪੇ ਸਰਧਾ ਲਾਇਹਿ॥ ਸੂਹੀ ਮ: ੫ (ਬੈਕੁੰਠੁ: ਰੱਬ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਥਾਨ, ਸਵਰਗ, ਬਹਿਸ਼ਤ, ਫ਼ਰਦੌਸ, ਉਹ ਸਥਾਨ ਜਿੱਥੇ ਆਤਮ-ਆਨੰਦ ਮਿਲਦਾ ਹੋਵੇ)। ਉੱਤਮ ਸੰਗਤ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਤੇ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਬੈਠਕੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਦੈਵੀ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕੀਮੀਆਈ ਅਸਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰਖਦਿਆਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਪਾਰਸ ਅਤੇ ਚੰਦਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪਾਰਸ ਦੀ ਛੁਹ ਨਾਲ ਨਿਗੁਣੀਆਂ ਕੱਚੀਆਂ ਧਾਤਾਂ ਵੱਡਮੁੱਲੀਆਂ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਸੜਿਆ-ਗਲਿਆ ਜੰਗਾਲਿਆ ਲੋਹਾ ਸੋਨੇ ਜਿਹਾ ਕੀਮਤੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਅਤੇ ਚੰਦਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉੱਗੇ ਨਿਗੁਣੇ ਝਾੜ-ਬੂਟੇ ਵੀ ਚੰਦਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਗੰਧਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤਸੰਗਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਤਿਤ ਮਨ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾਨਾਂ ਭੇਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀਆਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਤੁਕਾਂ:- ਪਾਰਸੁ ਭੇਟਿ ਕੰਚਨੁ ਧਾਤੁ ਹੋਈ ਸਤਸੰਗਤਿ ਕੀ ਵਡਿਆਈ॥ ਗੂਜਰੀ ਅ: ਮ: ੧ ਸਤਿ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਬਿਬੇਕ ਬੁਧਿ ਹੋਈ॥ ਪਾਰਸੁ ਪਰਸਿ ਲੋਹਾ ਕੰਚਨੁ ਸੋਈ॥ ਆਸਾ ਕਬੀਰ ਜੀ ਜਿਉ ਛੁਹਿ ਪਾਰਸ ਮਨੂਰ ਭਏ ਕੰਚਨ ਤਿਉ ਪਤਿਤ ਜਨ ਮਿਲਿ ਸੰਗਤੀ ਸੁਧ ਹੋਵਤ ਗੁਰਮਤੀ ਸੁਧਾਰਦੇ॥ ਕਾਨੜਾ ਮ: ੪ (ਮਨੂਰ: ਲੋਹੇ ਦਾ ਖੋਟ, ਜੰਗਾਲ)। ਹਰਿ ਗੁਨ ਊਚ ਨੀਚ ਹਮ ਗਾਏ ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਸੰਗਿ ਸਖੇ॥ ਜਿਉ ਚੰਦਨ ਸੰਗਿ ਬਸੈ ਨਿੰਮੁ ਬਿਰਖਾ ਗੁਨ ਚੰਦਨ ਕੇ ਬਸਖੇ॥ ਨਟ ਨਾਰਾਇਨ ਮ: ੪ {ਸਖੇ: ਸਾਥੀ ਸਤਸੰਗੀ। ਬਸਖੇ: ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਏ, ਗ੍ਰਹਿਣ ਹੋ ਗਏ, (ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ) ਵੱਸ ਗਏ।} ਜਿਉ ਚੰਦਨ ਨਿਕਟਿ ਵਸੈ ਹਿਰਡੁ ਬਪੁੜਾ ਤਿਉ ਸਤਸੰਗਤਿ ਮਿਲਿ ਪਤਿਤ ਪਰਵਾਣੁ॥ ਗੌਂਡ ਮ: ੪ (ਹਿਰਡੁ: ਅਰਿੰਡ, ਹਿੰਡੋਲਾ। ਬਪੁੜਾ: ਬੇਚਾਰਾ।) ਪਾਠਕ ਸੱਜਨੋਂ! ਇਹ ਬੜਾ ਦੁਖਦਾਇਕ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇਸ-ਬਿਦੇਸ ਦੇ ਲਗ ਪਗ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂਦਵਾਰਿਆਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਉਪਰ ਵਿਚਾਰੀ ਗਈ ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ! ਅੱਜ ਦੇ ਗੁਰੂਦਵਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਾਮ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਿਲੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਖਾਰਾ ਪਾਣੀ (ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਲੋਕਾਚਾਰੀ ਖਲਜਗਣ ਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡ ਵਗੈਰਾ) ਰਿੜਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ! ਅਬੋਧ ਸਿੱਖਾਂ-ਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਤਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਪਟੀ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਆਡੰਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਟੁੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰਮਤਿ/ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਿਬੇਕ ਅਤੇ ਬਿਬੇਕ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਧਿਆਤਮ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਅੱਜ ਦਾ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਸਿੱਖ ਬਿਬੇਕ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਕੱਟੜ ਦੁਸ਼ਮਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਟ-ਮੰਡਲੀਆਂ (ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਤੇ ਪੁਜਾਰੀ ਲਾਣਾ ਆਦਿ) ਵੱਲੋਂ, ਮਾਇਆ ਠੱਗਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੇ/ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਆਡੰਬਰਾਂ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਧੂਆਂਧਾਰ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਬਿਬੇਕ, ਤਰਕ ਤੇ ਗਿਆਨ ਕਿਤੇ ਦਿਖਾਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਗੁਰੂਦਵਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਥੇਦਾਰ, ਗ੍ਰੰਥੀ, ਰਾਗੀ, ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਕਹਿੰਦੇ-ਕਹਾਉਂਦੇ ਵਿਚਾਰਕ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਗੁਰੂ (ਗ੍ਰੰਥ) ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਮਨਮੱਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਕੂੜ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚਲੀ ਮਨਮਤਿ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਪਟੀਆਂ ਨੂੰ ਅਨੈਤਿਕ ਸਮਰਥਨ ਤੇ ਹਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਵਾਰਥੀ ਅਕਾਲੀ ਲੀਡਰ ਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਹੀ ਹਨ! ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਜਿੰਦ ਸਥੂਲ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਪੂਜਾ-ਅਰਚਨਾ ਦੀ ਤਰਜ਼ `ਤੇ ਗੁਰੂਦਵਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ-ਗੁਰੂ (ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ) ਨੂੰ ਮੂਰਤੀ ਮੰਨ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ/ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। …… ਉਕਤ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਗੁਰੂਦਵਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ "ਚਟਸਾਲ਼" ਤੇ "ਧਰਮਸਾਲ" ਵਾਲੀ "ਭਗਵਤ ਭੀਰ" (ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ) ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸਿਰਫ਼ ਅਗਿਆਨੀ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ! ਗੁਰੂਦਵਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤ ਸਾਹਮਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਕਰਨ `ਤੇ ਮਾਇਆਦਾਸ ਧੂਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। ਜੇ ਕੁੱਝ ਸੁਹਿਰਦ ਸੇਵਕ ਨਾਮ-ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਸਥਾਨ `ਤੇ ਗੁਰਮਤਿ-ਗਿਆਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਥੇ ਵੀ ਚੰਡਾਲ-ਚਉਕੜੀਆਂ ਖਲਲ ਪਾਉਣ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ! ਇਸ ਦੁਖਦਾਈ ਸੱਚ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪੜ੍ਹਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਰਿਆਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲ਼ਗ ਪਗ ਹਰ ਗੁਰੂਦਵਾਦੇ ਉੱਤੇ ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਦੁਸ਼ਟ-ਮੰਡਲੀਆਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੈ। ਗੁਰੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦੁਰਕਾਰੇ ਗਏ ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਅੰਨ੍ਹੇ-ਬੋਲੇ ਮਲਿਕ ਭਾਗੋਆਂ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਡਲੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂਦਵਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੈਂਠ ਤੇ ਗੋਲਕਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਜਮਾਈ ਰੱਖਣ ਵਾਸਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਦਹਿਸ਼ਤ ਵਾਲੇ ਡਰਾਉਣੇ ਮਾਹੌਲ ਕਾਰਣ ਸੰਗਤਾਂ ਭੇਡਾਂ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ! ਗਿਣੇ-ਚੁਣੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸੱਚੇ ਸੁਹਿਰਦ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਉਛਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਿਰ ਪਾੜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਦਾੜ੍ਹੇ ਪੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਬਕੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਗੁਰੂ (ਗ੍ਰੰਥ) ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਿਸ਼ਠੁਰਤਾ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਲਗ ਪਗ ਹਰ ਗੁਰੂਦਵਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹਰਿਨਾਮ-ਚਰਚਾ ਤੇ ਹਰਿ-ਦਰਸਨਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਾਈ ਮਾਇਆ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਧੀ ਹਉਮੈ ਦਾ ਤਾਂਡਵ ਨਾਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਡਰਾਉਣੇ ਤੇ ਅਣਸੁਖਾਵੇਂ ਮਾਹੌਲ ਕਾਰਣ, ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਗੁਰੂਦਵਾਰੇ ਗਏ ਸ਼੍ਰੱਧਾਲੂ, ਮਨ ਦਾ ਸਕੂਨ ਗਵਾ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ! ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਵਤ: ਜੈਸੀ ਸੰਗਤ, ਤੈਸੀ ਰੰਗਤ, ਅੱਜ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢੁਕਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ-ਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸਦਗੁਣਾਂ ਦੇ ਲੋਪ ਹੋਣ ਤੇ ਵਿਕਾਰੀ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਉਜਾਗਰ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਨਾਮ-ਵਿਹੂਣੀ ਸੰਗਤ ਦੀ ਰੰਗਤ ਹੀ ਹੈ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਦਾ ਅਨਮੋਲ ਕਥਨ ਹੈ: ਕਬੀਰ ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇਓ ਉਡਿ ਉਡਿ ਦਹਿ ਦਿਸ ਜਾਇ॥ ਜੋ ਜੈਸੀ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲੈ ਸੋ ਤੈਸੋ ਫਲੁ ਖਾਇ॥ ਸਲੋਕ ਕਬੀਰ ਜੀ ਗੁਰਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਾਲ ਮਾਰਚ 26, 2017.  ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ ਸਰੋਤ http://www.sikhmarg.com/2017/0326-sangat.html

.

Read More

ਮਹਿਮਾ ਸਾਧੂ ਸੰਗ ਕੀ ਸੁਨਹੁ ਮੇਰੇ ਮੀਤਾ॥ (ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ ਲੇਖ)

ਮਹਿਮਾ ਸਾਧੂ ਸੰਗ ਕੀ ਸੁਨਹੁ ਮੇਰੇ ਮੀਤਾ॥

ਵਾਇਸ ਪ੍ਰਿੰ. ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ-94170-20961 

ਪਿੰਗੁਲ ਪਰਬਤ ਪਾਰਿ ਪਰੇ, ਖਲ ਚਤੁਰ ਬਕੀਤਾ॥
ਅੰਧੁਲੇ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਸੂਝਿਆ, ਗੁਰ ਭੇਟਿ ਪੁਨੀਤਾ॥੧॥

ਮਹਿਮਾ ਸਾਧੂ ਸੰਗ ਕੀ, ਸੁਨਹੁ ਮੇਰੇ ਮੀਤਾ॥
ਮੈਲੁ ਖੋਈ ਕੋਟਿ ਅਘ ਹਰੇ, ਨਿਰਮਲ ਭਏ ਚੀਤਾ॥੧॥ ਰਹਾਉ॥

ਐਸੀ ਭਗਤਿ ਗੋਵਿੰਦ ਕੀ, ਕੀਟਿ ਹਸਤੀ ਜੀਤਾ॥
ਜੋ ਜੋ ਕੀਨੋ ਆਪਨੋ, ਤਿਸੁ ਅਭੈ ਦਾਨੁ ਦੀਤਾ ॥੨॥

ਸਿੰਘੁ ਬਿਲਾਈ ਹੋਇ ਗਇਓ, ਤ੍ਰਿਣੁ ਮੇਰੁ ਦਿਖੀਤਾ॥
ਸ੍ਰਮੁ ਕਰਤੇ ਦਮ ਆਢ ਕਉ, ਤੇ ਗਨੀ ਧਨੀਤਾ॥੩॥

ਕਵਨ ਵਡਾਈ ਕਹਿ ਸਕਉ, ਬੇਅੰਤ ਗੁਨੀਤਾ॥
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਮੋਹਿ ਨਾਮੁ ਦੇਹੁ, ਨਾਨਕ ! ਦਰ ਸਰੀਤਾ॥੪॥

 ਵੀਚਾਰ ਅਧੀਨ ਅਮ੍ਰਿਤਮਈ ਬਚਨ ਗੁਰੂ ਅਰਜੁਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਬਿਲਾਬਲ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਵਨ ਅੰਕ 809 ਅਤੇ 810 ’ਤੇ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਇਹਨਾ ਅਨਮੋਲ ਬਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰਦੇਵ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਿਸੇ ਜਗਿਆਸੂ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ’ਤੇ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ? ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦ ਦੀਆਂ ਰਹਾਉ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਫ਼ੁਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ:- ‘‘ਮਹਿਮਾ ਸਾਧੂ ਸੰਗ ਕੀ, ਸੁਨਹੁ ਮੇਰੇ ਮੀਤਾ॥ ਮੈਲੁ ਖੋਈ ਕੋਟਿ ਅਘ ਹਰੇ, ਨਿਰਮਲ ਭਏ ਚੀਤਾ॥੧॥ ਰਹਾਉ॥’’ ਭਾਵ ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਿਤਰ ! ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣ। ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨਿਤ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਕ੍ਰੋੜਾਂ ਪਾਪ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਰਿਆ, ਸਰੋਵਰ, ਤੀਰਥ, ਪਾਰਸ, ਚੰਦਨ, ਆਦਿ। ਦਰਿਆ, ਸਰੋਵਰ ਅਤੇ ਤੀਰਥ ਇਹਨਾ ਦਾ ਸਬੰਧ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ( ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਿਸੇ ਅਖੌਤੀ ਜਾਤਿ  ਜਾਂ ਧਰਮ ਨਾਲ ਹੋਵੇ) ਇਹਨਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੇਗਾ ਉਸ ਦੇ ਤਨ ਦੀ ਮੈਲ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਠੰਢਕ ਵੀ ਮਹਿਸ਼ੂਸ ਹੋਵੇਗੀ। ਦਰਿਆ ਜਾਂ ਸਰੋਵਰ ਕਦੇ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਣਗੇ ਕਿ ਤੇਰੀ ਜਾਤ ਕੀ ਹੈ ? ਜਾਂ ਤੇਰਾ ਧਰਮ ਕੀ ਹੈ ? ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਰਿਆ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਵੀ ਮਨ ਕਰ ਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਰੂਪੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਚੁੱਭੀਆਂ ਮਾਰੇਗਾ/ਤਾਰੀਆਂ ਲਾਏਗਾ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਮੈਲ ਕਿਵੇਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ? ਲੋੜ ਤਾਂ ਬੱਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੇ ਦਿਲੋਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ ਜਾਏ। ਭਟ ਕਲ੍ਸਹਾਰ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਉਪਮਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਫ਼ੁਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ‘‘ਗੁਰੁ ਨਵ ਨਿਧਿ ਦਰੀਆਉ, ਜਨਮ ਹਮ ਕਾਲਖ ਧੋਵੈ॥’’ ੧੩੯੨॥ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਵੀ ਕਥਨ ਹੈ:-‘ਮਾਨ ਸਰੋਵਰੁ ਸਤਿਗੁਰੂ, ਕਾਗਹੁ ਹੰਸ, ਜਲਹੁ ਦੁਧੁ ਪੀਣਾ। ਗੁਰ ਤੀਰਥੁ ਦਰੀਆਉ ਹੈ, ਪਸ਼ੂ ਪਰੇਤ ਕਰੈ ਪਰਬੀਣਾ।’ ਵਾਰ ੨੬/ਪ ੨੦॥ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਜੀ ਵੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨਾਮਹ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਇਹਨਾ ਬਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ:-ਮੁਰਸ਼ਿਦੇ ਕਾਮਿਲ ਇਲਾਜੇ ਦਿਲ ਕੁਨਦ। ਕਾਮਿ ਦਿਲ ਅੰਦਰ, ਦਿਲਤ ਹਾਮਿਲ ਕੁਨਦ।’ ਭਾਵ ਕਿ ਪੂਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਨ ਦੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਤੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਮੁਰਾਦ ਹੈ ਉਹ ਸਤਿਗੁਰੂ ਪੂਰੀ ਕਰਨਗੇ। ਜੇਕਰ ਸਰੀਰ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ ਪਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨ ਦੀ ਮੈਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਾਪ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜ੍ਹਨ, ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਰਾਮਰਾਏ ਜੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਰਾਏ ਜੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸੱਦੇ ’ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਬਾਬਾ ਰਾਮਰਾਏ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਤਾਕੀਦ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਅੰਗ ਸੰਗ ਜਾਣਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ। ਪਰ ਰਾਮਰਾਏ ਜੀ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਤੁਕ ਵੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹਨਾ ਰਾਮਰਾਏ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹਰਿਰਾਏ ਜੀ ਜੋਤਿ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾ ਗੁਰਤਾ ਗੱਦੀ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਸਪੁੱਤਰ ਬਾਬਾ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨੂੰ ਸਉਂਪ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਹਨਾ ਦੀ ਉਮਰ ਉਸ ਸਮੇ ਕੇਵਲ ਸਾਡੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਉਮਰ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਰਾਮਰਾਏ ਹੀ ਵੱਡੇ ਸਨ। ਪਰ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਵਡੱਪਣ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਹੀ ਬਣੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਮਨ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਦੀਵ ਆਪਣੇ ਗੁਰਦੇਵ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਜਿਸ ਨੇ  ਵੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ ਉਸ ਦਾ ਪਾਰ ਉਤਾਰਾ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗ੍ਰੰਥ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ:-‘ਸੁੰਦਰ  ਬਦਨ, ਨਿਕਦਨ ਦੁਖ, ਸਦਨ  ਸੁਖਨਿ, ਗੁਨ ਭੂਰ। ਸ਼੍ਰੀ ਸਤਿਗੁਰ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ, ਜੈ ਜੈ ਮੰਗਲ ਮੂਰ।’ ਭਾਵ ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੋਹਣਾ ਹੈ, ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਸੁੱਖਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ, ਜਿਹਨਾ ਵਿੱਚ ਗੁਣ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮੂਲ ਹਨ,  ਐਸੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਜੈ ਜੈਕਾਰ ਹੋਵੇ। ਐਸੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵੀ ਅਪਰੰਪਰ ਹੈ। ਵੀਚਾਰ ਅਧੀਨ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਦੇ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ:-‘‘ਪਿੰਗੁਲ ਪਰਬਤ ਪਾਰਿ ਪਰੇ, ਖਲ ਚਤੁਰ ਬਕੀਤਾ ॥ ਅੰਧੁਲੇ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਸੂਝਿਆ, ਗੁਰ ਭੇਟਿ ਪੁਨੀਤਾ॥੧॥’’ ਭਾਵ ਹੇ ਮਿਤਰ ! ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੰਗ ਕਰਕੇ ਲੂਲ੍ਹੇ ਮਨੁੱਖ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਂ ਮੂਰਖ ਮਨੁੱਖ ਸਿਆਣੇ ਬਕਤਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਤਿੰਨਾ ਭਵਨਾ ਦੀ ਸੋਝੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।  ਸਹਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸਲੋਕ ਨੰ.55 ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜੁਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ:-‘‘ਮਸਕੰ ਭਗਨੰਤ ਸੈਲੰ, ਕਰਦਮੰ ਤਰੰਤ ਪਪੀਲਕਹ॥ ਸਾਗਰੰ ਲੰਘੰਤਿ ਪਿੰਗੰ, ਤਮ ਪਰਗਾਸ ਅੰਧਕਹ॥ ਸਾਧ ਸੰਗੇਣਿ ਸਿਮਰੰਤਿ ਗੋਬਿੰਦ, ਸਰਣਿ ਨਾਨਕ ! ਹਰਿ ਹਰਿ ਹਰੇ॥’’ ੧੩੫੯॥ ਭਾਵ ਹੇ ਨਾਨਕ ! ਜੋ ਮਨੁੱਖ, ਗੁਰੂ ਸੰਗਤ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਓਟ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਛਰ ਵਾਂਗ ਨਿਤਾਣਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਹੁਣ ਅਹੰਕਾਰ ਰੂਪੀ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਤੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਕੀੜੀ ਵਾਂਗ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਹੁਣ ਮੋਹ ਰੂਪੀ ਚਿਕੜ ਤੋਂ ਤਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਲੂਲ੍ੇ ਵਾਂਗ ਨਿਆਸਰਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਹੁਣ ਸੰਸਾਰ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਅੰਨੇ ਦਾ ਅਗਿਆਨਤਾ ਰੂਪ ਹਨੇਰਾ ਚਾਨਣ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੰਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜੋ ਹੋਰ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਬਾਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਅਤੇ ਤੀਸਰੇ ਪਦੇ ਰਾਹੀਂ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ:-ਐਸੀ ਭਗਤਿ ਗੋਵਿੰਦ ਕੀ, ਕੀਟਿ ਹਸਤੀ ਜੀਤਾ॥ ਜੋ ਜੋ ਕੀਨੋ ਆਪਨੋ, ਤਿਸੁ ਅਭੈ ਦਾਨੁ ਦੀਤਾ ॥੨॥ ਸਿੰਘੁ, ਬਿਲਾਈ ਹੋਇ ਗਇਓ, ਤ੍ਰਿਣੁ ਮੇਰੁ ਦਿਖੀਤਾ॥ ਸ੍ਰਮੁ ਕਰਤੇ ਦਮ ਆਢ ਕਉ, ਤੇ ਗਨੀ ਧਨੀਤਾ॥੩॥ ਭਾਵ ਹੇ ਮਿੱਤਰ ! ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਭਗਤੀ ਅਸਚਰਜ ਤਾਕਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ ਨਿਮਰਤਾ ਰੂਪੀ ਕੀੜੀ ਨੇ ਅਹੰਕਾਰ ਰੂਪੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਣਾ ਲਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਨਿਰਭੈਤਾ ਦਾ ਦਾਨ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਅਹੰਕਾਰ ਰੂਪੀ ਸ਼ੇਰ ਨਿਮਰਤਾ ਰੂਪੀ ਬਿੱਲੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਗ਼ਰੀਬੀ ਸੁਭਾਵ ਰੂਪੀ ਤੀਲਾ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ (ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ) ਦਿੱਸਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।  ਜਿਹੜੇ ਅੱਧੀ ਅੱਧੀ ਕੌਡੀ ਵਾਸਤੇ ਧੱਕੇ ਖਾਂਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਧਨਾਢ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਮਾਇਆ ਵਲੋਂ ਬੇ-ਮੁਥਾਜ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਸਾ ਰਾਗ ਵਿਚਲੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀਆਂ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜੁਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵੀ ਜੀਵਨ ਤਬਦੀਲੀ ਸਬੰਧੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹਿ ਰਹੀਆਂ ਹਨ:-‘‘ਘਰ ਕੀ ਬਿਲਾਈ ਅਵਰ ਸਿਖਾਈ, ਮੂਸਾ ਦੇਖਿ ਡਰਾਈ ਰੇ॥ ਅਜ ਕੈ ਵਸਿ ਗੁਰਿ ਕੀਨੋ ਕੇਹਰਿ, ਕੂਕਰ ਤਿਨਹਿ ਲਗਾਈ ਰੇ॥’’ ਮ:੫/੩੮੧॥ ਭਾਵ ਹੇ ਭਾਈ ! ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਉਸ ਦੀ ਸੰਤੋਖਹੀਣ ਬਿਰਤੀ ਰੂਪ ਬਿੱਲੀ ਹੁਣ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।  ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਰੂਪੀ ਚੂਹਾ ਵੇਖ ਡਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਅਹੰਕਾਰ ਰੂਪ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ ਰੂਪੀ ਬਕਰੀ ਦੇ ਵੱਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਤਮੋਗੁਣੀ ਇਦ੍ਰੇ ਰੂਪੀ ਕੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸਤੋਗੁਣੀ (ਘਾਹ ਖਾਣ ਵਾਲੇ) ਪਾਸੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵੀਚਾਰ ਅਧੀਨ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਪਦੇ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ:-‘‘ਕਵਨ ਵਡਾਈ ਕਹਿ ਸਕਉ, ਬੇਅੰਤ ਗੁਨੀਤਾ॥ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਮੋਹਿ ਨਾਮੁ ਦੇਹੁ, ਨਾਨਕ ! ਦਰ ਸਰੀਤਾ॥’’ ਭਾਵ ਹੇ ਮਿੱਤਰ ! ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਦੇ ਹਰਿ ਨਾਮ ਦੀ ਮੈ ਕਿਹੜੀ ਕਿਹੜੀ ਵਡਿਆਈ ਦੱਸਾਂ ? ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਬੇਅੰਤ ਗੁਣਾ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਹੇ ਨਾਨਕ ! ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਅਤੇ ਆਖ ਕਿ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਜੀ ! ਮੈ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰ ਦਾ ਗੁਲਾਮ ਹਾਂ। ਮਿਹਰ ਕਰੋ, ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਖ਼ਸ਼ੋ।

ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ

ਸਰੋਤ

https://gurparsad.com/mahima-sadhu-sang-ki-suno-mere-mita/

Read More

ਨਸ਼ੇ ਗੁਰਮਤਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ

Read More

Amar Sajaalpuri - Das ki karaan - Single Track

Amar Sajaalpuri - Das ki karaan - Single Track

Lyrics : Amar Sajaalpuri

Tu he das ki karaan dil da
tenu chahun to a hatda e na
kadh seene wicho agg laa dya
kamm eh vi mere vass da e na
Tuhi das ki karaan dil da
tenu chahun to a hatda e na – 2 ..

Lakh wari Chaheya a
Tenu Nafrat Kar layie 
Tennu dhakde naina te 
Asi kole thar layie 
Par pyaar hi enna a 
Tere bina reh sakda e naa
Tuhi das ki karaan dil da
tenu chahun to a hatda e na..

Asi tidke sheeshe haan
Tu sanu gall nal laavi na
Aive hath vadha layegi
tu sanu hath vi laavi na
O banda dangro vi maarha a
Jihda chamm vi a vikda e na
Tuhi das ki karaan dil da
tenu chahun to a hatda e na..

Tenu chahunde chahude De
Bhaave jal gye ne armaan
Fir vi Amar tera
Kade hoya na beimaan
tenu manni betha rabb apna
kise hor darr jhukda e na
tuhi das ki karaan dil da
Tenu chahun to a hatda e naa…

Read More

Sahan Lyrics – Simarjit Bal Ft 2Toniks

Sahan Lyrics – Simarjit Bal Ft 2Toniks

Sahan Song Details:

Singer: Simarjit Bal
Muzic: 2Toniks
Lyrics: Rasai lakhwinder
Video by: Frame Singh

Sahan Lyrics

Tu mereyan sahan de vich,main tereyan rahan de vich
beh ke nit karaan udeekan,aja ni bahan de vich

Tu mere jeenh di wajah,tere bin zindgi saza
kaleyan nai jeenh da maza,suniyan eh thavan de vich
tu mereyan sahan de vich,main tereyan rahan de vich

Appe main pavan batan,appe main bharan hungare
tere eh diwane nu kehnde ne pagal sare
mandran de tal kharkanwan,peeran de tel charawan
kutt-2 ke chooriyan pawaan,chidiyan te kawaan de vich

Tu mereyan sahan de vich,main tereyan rahan de vich
beh ke nit karaan udeekan,aja ni bahan de vich
tu mereyan sahan de vich,main tereyan rahan de vich

mehndi de vang pees ke bhawe hathan te la lai
surme de wang ragad ke bhawe akhiyan vich pa lai
nikle na munh cho si ni,chahe jinna ratt pee ni
tere lyi reha main jee ni,haye dil deyan chawan de vich

Tu mere jeenh di wajah,tere bin zindgi saza
kaleyan nai jeenh da maza,suniyan eh thavan de vich
tu mereyan sahan de vich,main tereyan rahan de vich

Rasai lakhwinder da hun tere bin hor koi na
bebbas eh dil chandre te chalda hun zor koi na
tere lyi kalam chalaundae,kalla beh beh ke gaundae
kamle nu chain nai aundae,hijran diyan shawan de vich

Tu mere jeenh di wajah,tere bin zindgi saza
kaleyan nai jeenh da maza,suniyan eh thavan de vich
tu mereyan sahan de vich,main tereyan rahan de vich.

(5 years ago)

Read More

Sohne Lagde Lyrics by Sidhu Moose Wala and The PropheC

Moose Wala
Sohne Lagde Lyrics by Sidhu Moose Wala and The PropheC is latest Punjabi song sung and written by them. Get full audio and lyrics of this song which is written by The PropheC.

Song – Sohne Lagde
Singers – Sidhu Moose Wala, The PropheC
Musicians – The PropheC
Lyricists – Sidhu Moose Wala, The PropheC

Sohne Lagde Lyrics
Ve tu 6 foot 2 te main 5 foot 11 ve
Naal tere judd gaiyan dil diyan taaran ve
Unjh oho kise nu vi hello naiyo kehnde
Par bhaabhi aali shade paayi
Mainu tere yaaran ne

Mainu sadde eh sanjog kitthe hone lagde
Naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde
Appa dono jaane kathe kinne sohne lagde
Ve naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde

Kal ik suit ch main photo si khichai ve
Mere kehn te tu pind bebe nu dikhayi ve
Teri photo taan main rakhan phone utte laayi ve
Je maan jaan saare taan
Main aawan chaayi chaayi ve

Ik dujje layi oh bane appa done lagde
Naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde
Appa dono jaane kathe kinne sohne lagde
Ve naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde

Tere gaaneyan de wang channa rawan tere kol
Tode ambar’an de taareyan chon lawan tainu tol
Sadde dil wale lock ch main dawan hunn khol
Dil dil naal laiye ve vatta

Bin tere channa khaab soone lagde
Kalle kalle bin tere jivein bhule lagde
Neendan meriyan tu khon lag peya
Hun supne jagaun lag paye

Ik dohan dil vich armaan jagde
Naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde
Appa dono jaane kathe kinne sohne lagde
Ve naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde

Je na jachi tainu chhad devi ditti chhot ve
Mere naam pichhe tera jache Sidhu gout ve x (2)

Mainu vi pata ae tere agge pichhe bahot ve
Par teri meri jodi khad dekhu T Dot ve

Dekhi duniya de couple eh baune lagde
Naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde
Appa dono jaane kathe kinne sohne lagde
Ve naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde
Sohne lagde

Fight’an aali life teri kar doongi change ve
Mere naal dooni teri sohni lagu Range ve
Chheti chheti kar lai vichola koyi arrange ve
Chadhde siyaal done ho jaiye engage ve

Tainu mere khaab kahton rone dhone lagde
Naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde
Appa dono jaane kathe kinne sohne lagde
Ve naal khad ke taan dekhi kinne sohne lagde

Dil ambar’an ch udde jivein panchhi ve
Ve main kinna kuchh sochi phiran manchi ve
Ve tu pind utte kari Sidhu Moose Waleya
Ve jatti tere utte karu sarpanchi ve
Jatti tere utte karu sarpanchi ve
Jatti tere utte karu sarpanchi ve

Read More

ZINDAGI LYRICS – SHARRY MAAN | Ardaas Karaan

------
ZINDAGI LYRICS – SHARRY MAAN | Ardaas Karaan
Zindagi Lyrics by Sharry Maan from the movie Ardaas Karaan is sung by him. Its music is given by Jatinder Shah and lyrics are written by Ricky Khan.

-------

Song – Zindagi
Singers – Sharry Maan
Musicians – Jatinder Shah
Lyricists – Ricky Khan

Zindagi Lyrics
Aa vi ho jaye mera
Naal oh vi jaye mera
Samjhe kyon na
Uthe kujh vi na tera

Aa vi ho jaye mera
Naal oh vi jaye mera
Samjhe kyon na
Uthe kujh vi na tera

Jehda mileya handa lai
Ohda shukar mana lai x (2)

Kahton bina gallon
Sooli utte tangi zindagi
Oh mana rovenga

Challi aan main kehke
Jadon langhi zindagi
Oh mana rovenga x (2)

Bandeya kammkaar nai mukkde
Banda mukk jandae
Oh ikko pal vich
Saara dhanda mukk jandae

Na tu dukh seha kar
Bas khush reha kar

Na tu dukh seha kar
Bas khush reha kar
Kaun jaanda ae
Kihdi kinni lammi zindagi
Oh mana rovenga

Challi aan main kehke
Jadon langhi zindagi
Oh mana rovenga x (2)

Ae paise da ki karna
Je khushiyan kol na
Khade keemti ne pal
Fikran ch rol na

Paina aakhir nu rona
Phir kahton pachhtauna x- (2)

Jadon pal di na mili
Muhon mangi zindagi
Oh mana rovenga

Challi aan main kehke
Jadon langhi zindagi
Oh mana rovenga x- (3)

Read More

Oracle RAC Restoring Voting disk and OCR

Read More

PLAYERUNKNOWN'S BATTLEGROUND LITE PC (PUBG LITE PC)

Minimum System Requirements 

CPU:- Intel Core i3-530

Graphics Card:- Intel HD 4000

Memory:- 4 GB

 File Size:- 4 GB

OS:- Windows 7,8,10,64bit

Recommended System Requirements

CPU:- Intel Core i5-650

Graphics Card:- AMD Radeon HD 7870

Memory:- 8 GB

File Size:- 4 GB

OS:- Windows 7,8,10,64bit

Download The Game Here

Read More

Reality Of Indian Medical Doctors Whatsapp Viral MSG HINDI

Reality Of Indian Medical Doctors Whatsapp Viral MSG HINDI

*काली कमाई के रास्ते खत्म कर दिए जाएँ , नोट बंदी की जरूरत ही क्यों होगी ?*
मैं एक डॉक्टर हूं, और इस लिए
*" सभी ईमानदार डॉक्टर्स से क्षमा सहित प्रार्थना ...! "*
• ........हार्ट अटैक " हो गया ...
डॉक्टर कहता है -  Streptokinase इंजेक्शन ले के आओ ... 9,000/= रु का ... *इंजेक्शन की असली कीमत 700/= - 900/= रु के बीच है .., पर उसपे MRP 9,000/= का है !* आप क्या करेंगे ?
•..............टाइफाइड हो गया ...
डॉक्टर ने लिख दिया - *कुल 14 Monocef लगेंगे ! होल - सेल दाम 25/= रु है ... अस्पताल का केमिस्ट आपको 53/= रु में देता है ...* आप क्या करेंगे ??
•............,,,,किडनी फेल हो गयी है .., *हर तीसरे दिन Dialysis होता है .., Dialysis के बाद एक इंजेक्शन लगता है - MRP शायद 1800 रु है !*
*आप सोचते हैं की बाज़ार से होलसेल मार्किट से ले लेता हूँ ! पूरा हिन्दुस्तान आप खोज मारते हैं , कही नहीं मिलता ... क्यों ?*
*कम्पनी सिर्फ और सिर्फ डॉक्टर को सप्लाई देती है !!*
*इंजेक्शन की असली कीमत 500/= है , पर डॉक्टर अपने अस्पताल में MRP पे यानि 1,800/= में देता है ...* आप क्या करेंगे ??
*..........इन्फेक्शन हो गया है .., डॉक्टर ने जो Antibiotic लिखी , वो 540/= रु का एक पत्ता है .., वही Salt किसी दूसरी कम्पनी का 150/= का है और जेनेरिक 45/= रु का ... पर केमिस्ट आपको मना कर देता है .., नहीं जेनेरिक हम रखते ही नहीं , दूसरी कम्पनी की देंगे नहीं .., वही देंगे , जो डॉक्टर साहब ने लिखी है ... यानी 540/= वाली ?* आप क्या करेंगे ??
• बाज़ार में *Ultrasound Test 750/= रु में होता है .., चैरिटेबल डिस्पेंसरी 240/= रु में करती है ! 750/= में डॉक्टर का कमीशन 300/= रु है !*
MRI में डॉक्टर का कमीशन Rs. 2,000/= से 3,000/= के बीच है !
*डॉक्टर और अस्पतालों की ये लूट , ये नंगा नाच , बेधड़क , बेखौफ्फ़ देश में चल रहा है !*
Pharmaceutical कम्पनियों की Lobby इतनी मज़बूत है , की उसने देश को सीधे - सीधे बंधक बना रखा है !
डॉक्टर्स और दवा कम्पनियां मिली हुई हैं ! दोनों मिल के सरकार को ब्लैकमेल करते हैं ...!!
सबसे बडा यक्ष प्रश्न ...
*मीडिया दिन रात क्या दिखाता है ?*
*गड्ढे में गिरा प्रिंस .., बिना ड्राईवर की कार , राखी सावंत , Bigboss , सास बहू और साज़िश , सावधान , क्राइम रिपोर्ट , Cricketer की Girl Friend , ये सब दिखाता है , किंतु ... Doctor's , Hospital's और Pharmaceutical company कम्पनियों की , ये खुली लूट क्यों नहीं दिखाता ?*
मीडिया नहीं दिखाएगा , तो कौन दिखाएगा ?
मेडिकल Lobby की दादागिरी कैसे रुकेगी ?
इस Lobby ने सरकार को लाचार कर रखा है ?
Media क्यों चुप है ?
*20/= रु मांगने पर ऑटोरिक्सा वाले को , तो आप कालर पकड़ के मारेंगे , ..!*
डॉक्टर साहब का क्या करेंगे ???
*यदि आपको ये सत्य लगता है , तो कर दो फ़ॉरवर्ड , सब को ! जागरूकता लाइए और दूसरों को भी जागरूक बनाने में अपना सहयोग दीजिये !!!*
The Makers of Ideal Society
        *एक सोच बदलाव की* . . . . . Request From:- Gurcharan Nischal

आप तीन लोगो भेज दो और ओ तीन लोग , अगले तीन लोगो को जरूर भेज देगे !
https://www.facebook.com/DrPardeep-Aggarwal-381141815344043/

Read More